Akif’ten sonra suskun kalmış asrın idrâk ini “mele”ler mi konuşturacak?

 

1774 Küçük Kaynarca Anlaşması ve Osmanlının ağır mağlûbiyeti.

1757 Bengal’in İngiliz hâkimiyetine girmesi.

1798 Napolyon’un Mısır’ı işgâli.

1852 Hint Pakistan alt kıtasının İngiliz hâkimiyetine girmesi.

1830-1857 yılları arasında Fransa’nın Cezayir’i işgal etmesi.

1881 Fransa’nın Tunus’a girmesi.

Osmanlı 1850’de kendi tercihiyle Fransız hukukunun tesiri altında Ticaret, 1858’de Cezâ Kanunlarını düzenledi. 

1882 İngiltere Mısır’a girdi. 

1912-13 Balkan Savaşı ve Rumeli kaybedildi.

Çöküşün kronolojisi çok daha uzundur. Pek çok tarih ve hâdise vardır çöküşün kronolojisine girecek.

Hepsi, bir büyük yıkılışın ama hemen berâberinde bir büyük arayışın da sebebidir. 

Büyük imparatorlukların, büyük devletlerin, büyük medeniyetlerin, büyük milletlerin yıkılışı da büyük olur ve arkalarında büyüklüklerine nispetle büyük bir boşluk ve kaos bırakılar. Boşluklarını doldurmak, dengelerini muhafaza etmek aynı büyüklükte bir zorluktur..

Bu büyük yıkılışın tozu dumanı arasında dev gibi bir kadro vardır.

Şehbenderz’ade Filibeli Ahmed Hilmi, Nâmık Kemal, Ahmet Mithat, Şeyhulislâm Musâ Kâzım, Said Halim Paşa, Seyyid Bey, Babanzâde Ahmed Nâim, Elmalılı Hamdi Yazır, Ferid Kam, Mehmed Ali Aynî, İsmail Hakkı İzmirli, İsmail Fenni Ertuğrul, Ahmed Hamdi Akseki, Şeyhulislam Mustafa Sabri, Şemseddin Günaltay,  Eşref Edip, Ziya Gökalp…

Ve Âkif… 

Kanun-u Kadîme dönüş çağrıları, ıslah, tecdid, tasfiye, gelenekçilik, muhafazakârlık, modernist düşünce, orta yolculuk, modernizme reddiyecilik, Batıyı taklidçilik, Osmanlıcılık, İslâmcılık, Türkçülük…

Bu dev kadronun tartıştığı, yazdığı, çizdiği, konuştuğu, müzâkere ettiği fikrî kavramlar ve muhtevâları günümüzün entelektüel hayatı için ne kadar da lüks görünüyor!..

Bu insanların eserlerine bir mukaddime yazmaktan âciz bir entelijansiya kadrosunun mütebâriz  vasfı; dolgun telif ücretleriyle gazete köşelerinde zırvalamak, zevâhiri kurtarmak. İlk fırsatta bir gazete köşesi ya da bir ekran yorumculuğu kaparak üniversiten matbuata terf’i(!) etmek ve ahkâm kesmek.

 

Artık, sırtında bir paltodan mahrum Âkif’n, Safâhat’ındaki canhıraş feryâd-ı figânından bir nebze yok.

“Yetmez mi musab olduğumuz bunca devâhi / Ağzım kurusun… Yok musun ey adl-i İlâhî” diyecek kadar çâresizlik içinde kıvranan ve bir çıkış yolu arayan Âkif yok artık.

 Yüzlerce yıl sonra, 1916'da Teşkilat-ı Mahsusa adına Şerif Hüseyin'e karşı İbn-i Reşit’i örgütlemek amacıyla Necid seyahatine çıkarken evine bırakması için kendisine teklif edilen parayı geri çeviren ve  “Hayrına inandığımız bir hizmeti altınla vurarak öldürelim mi?”diyen Âkif'in ahlâkı da yok artık.

Boğazda yüzme yarışı kazanan, Çatalca’da güreşen, Mütenebbî’yi, İbn’ül Fâriz’i ve Kur’ân’ı ezbere bilen,  Hersek Müftüsü Fehmi Hoca ile “İlm-i ensâb” ı konuşan, Dağıstanlı Hâlis Hoca ile “Kitâbü’l Kâmil”i hasbühâl eden, Şeyhülislâm Musâ ile Şeyh Bedreddin’in “Vârid’at”ını okuyan, Emile Zola’nın romanlarındaki insan yığınlarının idâredeki kudretini seven ve münekkidlerinde bunu beğendiklerini görünce takdirindeki isabete sevinen, Halkalı Mektebi’nin bahçesinde “istikâ-i bâtına” uğrayan ineklerin karnından“trocart” ile su alan ve aruzun orkestrasyonunu yapan, bir yandan nısfiye üfleyen,  Ferid Vecid’in “Müslümanlıkta Medeniyet” eserini tefrika ederken bir medeniyet tarihçisi, Abdülaziz Câviş’den “Anglikan Kilisesine Cevap” da bir dinler tarihçisi, Sait Halim Paşa’nın “İslâmlaşmak” adlı eserini tercüme ederken de bir müslüman mütefekkir olan Âkif yok artık.

Son ışık huzmeleri olarak Nureddin Topçu, Cemil Meriç de terk ettiler semâmızı.

Ne kaldı geriye?

Hz. Ebû Bekir vefâtının ardından hiç bir nakdî varlık bırakmamıştı. Devlet malından kendisinde bir köle, bir deve bir de kaftan vardı. Vefâtından kısa bir süre evvel kızı Aişe’yi çağırarak, “Biz halife olalıdan beri milletin bir dirhem ve dinarını yemedik, kaba ve bayağı yemeklerini yedik ve katı elbisesini giydik. Bu köle ile bu deve ve bu kaftan benim malım değil, müslümanların beytü’l malıdır. Ben müslümanların maslahatları ile meşgul olurken onları kullanırdım, size miras  olarak kalmaz. Vefatımdan sonra üçünü de Ömer’e gönder” diye vasiyet etmişti. 

Hz. Âişe vasiyet icabı onları Hz. Ömer’e gönderince Hz. Ömer, “Ey Ebû Bekir, kendinden sonra gelenleri zahmete soktun, müşkil bir duruma düşürdün” diyerek ağladı. Ve “Alın bunları beytü’l male teslim edin” dedi.

“Fırat nehrinde bir oğlak boğulacak olursa korkarım ki yarın Cenâb-ı hak beni ondan mesul tutar” diyerek ağlardı.   

Hz. Ebu Bekir, kendinden sonra gelenler arasında pek az bir kimseyi müşkül bir duruma düşüreceğini bilmiyordu şüphesiz ve  Hz. Ömer de kendilerinden sonra gelecekler adına çok iyimserdi.

Hz. Ömer’i ağlatan Fırat kenarındaki oğlaklar, kendilerinden sonrakiler için çok münbit bir siyâsî metafor oldu, lâkin kimseyi Ömer gibi ağlatmadı korkudan.

İslâmcılık siyâsetin azgın iştihâsına kurban edildi, siyâsetin zengin sofralarında meze oldu.

Aksırıncaya kadar, tıksırıncaya kadar tüketiliyor.

Bir taraftan tüketiliyor, diğer taraftan asrın idrâki “mele”lerin diline emâet ediliyor; yine siyâsetin icapları mucibince. Belki de dünyanın halen öküzün boynuzları arasında durduğuna inanan “mele”lerin.

Cumhuriyetin kuruluş dönemlerinde kurucu irâdeye yakın çevrelerin Âkif’i azarlayıp, “Âkif devir değişti, Ankara’da artık senin gibilere de, Arap yâvelerine de  yer yok”  dediği gibi, artık Âkif’e ve onun gibilere, onların ahlâkına yer yok!...

Âkif’in giderken yazdığı şiirdeki gibi asrın idrâkini konuşturanlar silinip gittiler.

Hepsi göçmüş hani

yoldaşlarının hiç birisi yok,

Sen mi kaldın yalnız

Kafileden böyle uzak

Postu sermekse

merâmın yola

Serdirmezler, hadi

Gölgenle beraber

Silinip gitmene bak…

 

Asrın idr’akini konuşturan Akif’e ve o nesle t’a’zîmle.. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Yazarın En Son Yazıları > Türk sinemasının hal i pür melali > KUYU > Türkiye'nin yeni Kızılelma'sının adı tam demokrasidir... > Her Şey Milliyetçi Türkiye İçin / Muhittin Çolak > Şafağa Selam Duranlar / Erdem Şenocak > zeytin > Aynı noktadayız, Türkiye’nin yeni Kızılelması’nın adı tam demokrasidir. > Siyasal İslam’ın tükenişi… Ya siyasal milliyetçilik? > Demokrasi hikâyemiz... > Kabul edin artık, siz kendinize yenildiniz…